Dla kogo dieta bezglutenowa?

Dieta bezglutenowa i jej prawidłowe utrzymanie jest istotne w przypadku osób cierpiących na chorobę trzewną (celiakię). Przejawia się ona w nieprawidłowej reakcji immunologicznej na zawarte w zbożach białka (gliadyna i gluteina). Ta trwała nietolerancja glutenu ma podłoże genetyczne i charakteryzuje się zaburzeniami trawienia i wchłaniania jelitowego.

W wyniku spożywania glutenu następują zmiany w błonie śluzowej jelita, przejawiające się w zaniku kosmków jelitowych. To z kolei generuje deficyt w dostarczaniu witamin i składników odżywczych do organizmu, powodując jego niedożywienie.

Celiakia może zostać zdiagnozowana w każdy wieku – zarówno u dzieci, jak i u dorosłych,  choć obraz kliniczny choroby różni się nieco w obu grupach. U dorosłych objawy kliniczne zazwyczaj dotyczą układu pokarmowego (przewlekła biegunka, wzdęcia), choć w celiakii pojawiają się także obrzęki obwodowe, bóle głowy, afty, ciągłe zmęczenie, bóle stawów czy problemy ze skórą.

Osoby z nietolerancją glutenu często cierpią na choroby współwystępujące, jak: cukrzyca typu I, zapalenie tarczycy, wątroby czy stawów, osteoporoza, choroby neurologiczne itp.

Należy pamiętać, że obserwacja nawet kilku z wymienionych objawów nie powinna być podstawą do samodzielnego wprowadzania diety bezglutenowej, nie muszą one bowiem wprost świadczyć o celiakii.

W przypadku wyeliminowania glutenu, a następnie poddania się diagnostyce, ze względu na cofnięcie się zmian po zastosowaniu diety, choroba może pozostać niewykryta.

Rozpoznanie choroby trzewnej nie jest łatwe i opiera się na kryteriach klinicznych i histopatologicznych. W pierwszej kolejności następuje dokładna analiza objawów klinicznych zgłaszanych przez pacjenta (w przypadku osób dorosłych ważne jest również występowanie objawów w wieku dziecięcym itd.).

Podstawowym i najważniejszym badaniem diagnostycznym jest jednak biopsja jelita cienkiego, która polega na pobraniu jego wycinka do oceny histopatologicznej. W diagnozowaniu celiakii pomocne są także badania laboratoryjne – na ich podstawie ocenia się poziom przeciwciał we krwi (transglutaminaza tkankowa oraz endomysium). Badania wykazują także niskie stężenie hemoglobiny, erytrocytów, leukocytów, żelaza, sodu, potasu czy magnezu, a także wit. B12.

Gluten zły i gluten dobry

W Polsce na celiakię cierpki około 1% populacji (ok. 400 000 osób).

Dla tej grupy osób lekarstwem na niekorzystne zmiany zachodzące w organizmie pod wpływem spożywania toksycznych białek jest ich całkowita eliminacja z diety.

Dotyczy to nie tylko produktów zbożowych – ze względu na ryzyko zanieczyszczenia glutenem w procesie przetwarzania żywności (tzw. zanieczyszczenie krzyżowe) oraz obecnością glutenu w innych produktach typu sery, przetwory mleczne, przetwory mięsne itd. Osoby chore muszą wyeliminować z diety szeroką gamę produktów spożywczych.

Dla osób zdrowych eliminacja glutenu z diety może okazać się zabiegiem przyczyniającym się jedynie do niedożywienia i wynikających z tego problemów zdrowotnych.

^{1. J. C. Bai, M. Fried, G.R. Corazza, D. Schuppan i in., Celiac disease, World GastroenterologyOrganisation Global Guidelines, 2012}

^{2. M. Czerwionka-Szaflarska, Dr n. med. A.Szaflarska-Popławska, L. Müller, Choroba trzewna dzieci i dorosłych, Alergia 2/2006, 21-24}

^{3. M. Darewicz, J. Dziuba, Dietozależny Charakter enteropatii pokarmowych na przykładzie celiakii, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2007, 1 (50), 5 – 15}

^{4. H. Giezowska, D. Giezowski, Choroba trzewna – patogeneza, diagnostyka, leczenie i możliwości działań profilaktycznych, Probl Hig Epidemiol 2014, 95(4), 823 – 826}

^{5. M. Stępień, P. Bogdański, Nadwrażliwość na gluten, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 2013, tom 4, nr 4, 183 – 191}