Na choroby autoimmunologiczne, czyli wynikające z autoagresji zapada coraz więcej osób. Wraz z ilością diagnozowanych przypadków Hashimoto wzrasta również ilość proponowanych zaleceń i teorii w zakresie właściwego odżywiania i diet. Jakie są przyczyny rozwoju tej choroby? Czy poprzez stosowanie odpowiednich nawyków żywieniowych możemy wpłynąć na jej przebieg? Czy trzeba odstawić gluten? Czym powinniśmy się kierować?  Czy istnieje jedna dieta lecznicza?

Hashimoto  – zaburzenie autoimmunologiczne

Zaburzenie to należy do grupy chorób wynikających z tzw. autoagresji. W ich przebiegu układ odpornościowy wytwarza przeciwciała skierowane przeciwko własnym tkankom, co wywołuje chroniczne zapalenie i trwałe uszkodzenia. Zalicza się do nich m. in. twardnienie rozsiane (SM), cukrzycę typu I, reumatoidalne zapalenie stawów.  Ze względu na wyjątkowy mechanizm ich leczenie stanowi wyzwanie dla współczesnej medycyny.

Przyczyny zachorowania i objawy

Chorobę diagnozuje się kilka razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Początkowo może nie ujawniać żadnych objawów. Zwykle po pewnym czasie pojawiają się symptomy wynikające z nadczynności lub niedoczynności gruczołu. Chory może odczuwać zarówno zimno, osłabienie i senność, zaparcia, mieć problem z nadmiernie wypadającymi włosami i suchością skóry (przy niedoczynności) jak i nadmierne pobudzenie, nerwowość i kołatanie serca (przy nadczynności). Zauważalna może być skłonność do tycia pomimo stosowania diety, bardziej obfite miesiączki lub powiększenie gruczołu tarczowego. Nie istnieją jednak specyficzne objawy, które można wiązać z tym zaburzeniem. Dopiero wyniki stężenia hormonów tarczycy i przeciwciał oraz badanie USG stanowią podstawę diagnozowania.

Przyczyny rozwoju Hashimoto nie są do końca poznane. Zalicza się do nich m.in. czynniki genetyczne, nieprawidłowy tryb życia – złe nawyki żywieniowe, zbyt niski poziom aktywności fizycznej, zanieczyszczenie środowiska. Czynnikiem wyzwalającym w przypadku choroby Hashimoto (jak w przypadku każdej choroby autoimmunologicznej) mogą być stresy i zaburzenia natury psychologicznej. Stąd częściej rozpoznaje się chorobę Hashimoto u osób narażonych na stres i problemy psychiczne [1].

Reaktywacja wirusa może indukować produkcję przeciwciał, które mogą zaatakować tarczycę i być jedną z przyczyn powstania Hashimoto. Wyniki badań pokazują, że EBV nie jest jedynym czynnikiem odpowiedzialnym za rozwój autoimmunologicznych chorób tarczycy. Można jednak uznać, że jest to jeden z czynników [2].

Dodatkowo osoby z niedoczynnością tarczycy mogą mieć SIBO czyli przerost bakteryjny w jelicie cienkim. Badania w 2007 roku wykazały, że SIBO może występować u 50% osób z Hashimoto. [3].

Bardziej narażone są osoby cierpiące na inne choroby o podłożu autoimmunologicznym, bądź z obciążającym wywiadem rodzinnym.

W związku z tym, że nie ma jednego schematu dietetycznego postępowania w leczeniu Hashimoto rolą dietetyka jest wzięcie pod uwagę wszystkich ww czynników i zaplanowanie odpowiedniego działania dla każdego pacjenta z osobna.

Leczenie – ważna rola stylu życia

W przypadku tego zaburzenia podstawą jest terapia nadczynności lub niedoczynności. Ogromną rolę przypisuje się dbałości o właściwy styl życia. Należy unikać używek (alkohol, papierosy), dbać o rytm snu i czuwania, podejmować aktywność fizyczną i ćwiczyć umiejętność radzenia sobie ze stresem. W wielu przypadkach pomocna może być współpraca z psychoterapeutą, z pomocą którego można nauczyć się skutecznych metod radzenia sobie z napięciami. Dzięki kompleksowemu działaniu odczuwalna jest poprawa samopoczucia, wyników badań, przyspiesza się normalizację masy ciała i redukuje stan zapalny. Poprzez właściwą dietę dostarczamy organizmowi niezbędnych składników mineralnych i witamin.

Jaka dieta w Hashimoto? 

Nie istnieje jedna uniwersalna dieta, rekomendowana w chorobie Hashimoto. Należy pamiętać, że nie ma bezwzględnych wskazań do wprowadzenia diety eliminacyjnej! Dieta powinna zostać ustalona indywidualnie po wnikliwej obserwacji objawów pacjenta, przede wszystkim dostosowana do jego potrzeb indywidualnych preferencji, przebiegu choroby, schorzeń współistniejących. Ważne jest, aby została prawidłowo zbilansowana, oparta na zasad racjonalnego żywienia dla osób zdrowych.

Kilka faktów:

• Należy dążyć do normalizacji masy ciała – zbyt wysoka waga sprzyja powstawaniu stanów zapalnych, przy zbyt niskiej często trudniej ustalić odpowiednią dawkę L-tyroksyny. Warto wiedzieć, że tkanka tłuszczowa to organ (wewnątrzwydzielniczy), co oznacza, że pełni ważną rolę m. in. w regulacji hormonalnej.
• Dieta powinna być zróżnicowana, oparta na nowej Piramidzie Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej [4] z elementami śródziemnomorskim.
• Warto planować regularne posiłki,
• Warto ograniczyć podaż kwasów tłuszczowych nasyconych oraz zwiększyć udziału wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, zwłaszcza z rodziny omega -3 (rekomendowane oleje roślinne zamiast tłuszczów zwierzęcych).
• Warto sięgać po produkty bogate w błonnik, z niskim indeksem glikemicznym – generalnie ważna zasada: nie obawiajmy się tłuszczu (odpowiedniego) w diecie, ostrożnie z nadmierną ilością węglowodanów przetworzonych.
• Dieta bogata w warzywa i owoce (jeśli jednak jest tendencja do biegunek i towarzyszy IBS – syndrom jelita drażliwego porcje i skład posiłków pod kątem owoców i surowych warzyw warto skonsultować z dietetykiem),
• Odpowiednia ilość i rodzaj płynów – woda (również bogata w minerały jak Ca, Mg), herbaty kolorowe; unikać należy słodzonych napojów gazowanych,
• Sięgać po produkty naturalne, nieprzetworzone, unikając częstego spożycia sztucznych dodatków do żywności (takie działanie sprawia, że organizm nie musi ponosić dodatkowych „kosztów” na metabolizowanie tych substancji, nie jest dodatkowo obciążony
• Dbać o podaż pełnowartościowego białka pochodzenia zwierzęcego (mięso, ryby morskie, jaja) – w praktyce np. w 3 z 4 posiłków dziennie. W chorobie Hashimoto ważny jest skład aminokwasów (cząsteczek, z których zbudowane jest białko) w diecie np. należy dostarczyć odpowiednie ilości tyrozyny, która jest niezbędna do wytwarzania hormonu tarczycy tyroksyny (T4)
• Rozważyć należy suplementację wit. D, cynkiem i selenem. Tarczyca jest narządem o najwyższej zawartości selenu na gram tkanki, ze względu na obecność specyficznych selenoprotein. Od czasu odkrycia wrodzonej niedoczynności tarczycy (myxedematous cretinism) i uszkodzenia tarczycy u dzieci z niedoborem selenu i jodu, dane na temat powiązań pomiędzy metabolizmem tarczycy i selenem zaczęły się pojawiać częściej. Na obecny stan wiedzy warto suplementować selen (w postaci np. L-selenometioniny) przez pewnien (zaplanowany z lekarzem/dietetykiem) czas, po którym, po wysyceniu tkanek selenem, należy zrobić przerwę.

Co z glutenem i laktozą ?

Dieta bezglutenowa często zalecana jest w chorobie Hashimoto, co wynika z wiązania mechanizmu wywoływania przez gluten stanu zapalnego oraz faktu, że schorzenia o podłożu autoimmunologicznym często występują z innymi. U osób ze zdiagnozowaną nietolerancją glutenu lub celiakią należy wprowadzić dietę bezglutenową. Niektóre badania wskazują na silne powiązanie spożycia glutenu z chorobami o podłożu autoimmunizacyjnym. Należy jednak pamiętać, że celowość jej stosowania w każdym przypadku jest co najmniej nieudowodniona i nieuzasadniona. Nie ma jak dotąd wskazań do rutynowego stosowania diety bezglutenowej u wszystkich pacjentów z chorobą Hashimoto [5]. Należy obserwować organizm i jego reakcje na spożycie glutenu i jego odstawienie i dopiero w tej sytuacji rozważyć dietę bezglutenową. Z rutynowej rezygnacji z glutenu może wynikać wiele zagrożeń: niedobór wapnia, magnezu, witamin z grupy B, błonnika pokarmowego, wyższy IG.

Nietolerancja laktozy nie jest wiązana z mechanizmami rozwoju chorób autoimmunologicznych, a dieta nie umożliwia trwałego wyleczenia. Znaczenie stosowania diety bezlaktozowej w chorobach tarczycy polega na ryzyku zaburzeń wchłaniania leków (jeżeli takie stosujemy), wtedy celowe jest ograniczenie spożywania laktozy. Szczególną uwagę w tej kwestii należy zwrócić na osoby, którym trudno jest ustabilizować niedoczynność. Jeśli nie rozpoznaje się innych przyczyn,  a zwiększane dawki tyroksyny nie przyniesie spodziewanego efektu, należy rozważyć diagnozować się w kierunku nietolerancji laktozy. Oznacza to, że nie ma bezwzględnej konieczności rutynowego odstawienia laktozy, dopóki nie stwierdzi się prawdopodobieństwa objawów nietolerancji (bóle brzucha, luźne stolce, wzdęcia) które mogą prowadzić do zaburzeń wchłaniania leków.

Składniki, na które szczególnie warto zwrócić uwagę:

• Cynk (mięso, podroby, ryby i owoce morza),
• Selen (orzechy – zwłaszcza brazylijskie), ryby i owoce morza, podroby oraz mięso. Źródłem selenu są również produkty zbożowe.
• Kwasy omega – 3 (dzikie ryby morskie, śledź, sardynki, oleje roślinne- lniany, rzepakowy, nasiona chia),
• Żelazo (mięso szczególnie czerwone, podroby, strączki, żółtko jaja, natka pietruszki). Wchłanianie żelaza znacznie poprawia dodatek witaminy C więc warto dodać do dania np. surówkę ze świeżych warzyw.
• Witamina D (tran,ryby),
• Witamina B12 (mięso czerwone, nabiał, sery).

Podsumowanie

Faktem jest, że podejmowanie działań przez osobę chorą na Hashimoto może znacząco wpłynąć na samopoczucie, wyniki badań. Dbajmy o prawidłowy, zdrowy styl życia. Warto zachować zdrowy rozsądek i zamiast stosować restrykcyjne diety, kierować się zasadami zdrowego odżywiania wymienionymi powyżej. Należy obserwować swój organizm i jego reakcje na poszczególne produkty oraz rozważyć ewentualną suplementację i w przypadku podejrzenia zastosowanie próby diety eliminacyjnej.

Źródła:

1. http://www.endokrynologia.net/tarczyca/hashimoto-ci%C4%85g-dalszy
2. http://kodrownowagi.pl/wirus-epsteina-barra-jako-jedna-z-przyczyn-rozwoju-hashimoto/
3. http://www.tarczycahashimoto.pl/blog/czy-sibo-stoi-na-drodze-do-remisji-w-hashimoto
4. http://www.izz.waw.pl/pl/zasady-prawidowego-ywienia
5. Gajewska D., CHOROBA HASHIMOTO – LECZENIE I ŻYWIENIE, Zakład Dietetyki Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW, materiały dostępne pod http://www.wszechnica-zywieniowa.sggw.pl/Prezentacje/2017/Slajdy_maj_2017.pdf